Heraklit z Efezu mawiał, że jedyną stałą rzeczą w życiu jest zmiana. I, pomimo że słowa te zostały wypowiedziane ponad 25 wieków temu-doskonale wpisują się w obecne czasy. Czy ten grecki filozof przewidział zmiany w kodeksie pracy? Zapewne nie, ale….czy tak naprawdę ktoś z nas mógł je przewidzieć;)?
Totalna rewolucja
Może nie totalna, ale z całą pewnością rewolucja;). Przyjęte w 2019 roku przez polski rząd dyrektywy unijne mają zostać wprowadzone na początku 2023 roku. Wspomniana nowelizacja kodeksu pracy związana jest głównie z przejrzystością warunków pracy i zachowaniem równowagi pomiędzy pracą, a życiem osobistym tzw. work-life-balance. Wspomniana rewolucja będzie dotyczyła kwestii związanych z urlopami, pracą zdalną, kontrolą trzeźwości pracowników, oraz zasad wypowiedzenia umowy o pracę.
Zmiany w umowie o pracę
W założeniach nowego Kodeksu Pracy ograniczone mają być umowy o zakazie konkurencji, a także zatrudnienie na okres próbny. Czas trwania umowy będzie zależał od rodzaju umowy, jaki pracodawca ma zamiar podpisać z pracownikiem po zakończonym okresie próbnym. Dostępne będą trzy warianty:
- Jeśli pracodawca będzie chciał zawrzeć umowę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy – okres próbny nie może być dłuższy niż miesiąc;
- Dla umów o pracę na czas określony powyżej 6 miesięcy, ale krótszy niż 12 miesięcy – okres próbny nie będzie mógł wynosić więcej niż 2 miesiące;
- W przypadku umów zawartych na czas określony dłuższy niż rok, lub na czas nieokreślony – okres próbny nie będzie mógł być dłuższy niż 3 miesiące.
Zatrudniony na okres próbny następny kontrakt po pół roku będzie miał już zawarty na stałe. Jeżeli nie zostanie mu przedłużona umowa na czas określony, wówczas pracodawca będzie musiał to uzasadnić. Dodatkowo pracownik raz w roku będzie mógł wnioskować o zmianę trybu zatrudnienia na korzystniejszy dla niego.
Praca zdalna
Planowane w najbliższym czasie zmiany w obszarze pracy zdalnej będą obejmować zarówno pracowników, jak i pracodawców. Zgodnie z założeniami nowelizacji prawa pracy zlecenie na pracę zdalną pracodawca będzie mógł wydać w czasie zagrożenia epidemiologicznego, stanu wyjątkowego lub epidemii oraz przez 3 miesiące po ich odwołaniu. Na wniosek pracownika możliwe będzie także wykonywanie pracy zdalnej przy założeniu, że długość jej trwania nie przekroczy 24 dni w roku. Taki wniosek pracownik może złożyć na piśmie lub drogą elektroniczną, a z kolei pracodawca będzie mógł odmówić jego przyjęcia w terminie do 7 dni roboczych, ale będzie zobowiązany do podania przyczyn. Natomiast odmowa pracy zdalnej ze strony pracodawcy będzie niemożliwa, jeżeli pracownik ma dziecko do lat 4, dziecko niepełnosprawne lub o specjalnych potrzebach, opiekuje się członkiem najbliższej rodziny lub jest kobietą w ciąży. Ponadto pracodawca będzie mógł uzgodnić z pracownikiem możliwość pracy zdalnej już przy zawieraniu umowy o pracę. Reguły tej pracy pracodawca będzie ustalał w porozumieniu ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami pracowników. Przepisy Kodeksu pracy 2023 określają również prawa i obowiązki po stronie pracodawcy i pracownika podczas świadczenia pracy zdalnej.
Urlopy i zwolnienia
- Urlop z powodu siły wyższej
Zatrudniony będzie także miał możliwość skorzystania z urlopu z powodu siły wyższej, z powodu pilnych spraw rodzinnych spowodowanych chorobą, jeżeli konieczna jest bezpośrednia obecność danego pracownika. Będą to dwa dni urlopu lub 16 godzin rocznie z wynagrodzeniem za te dni w wysokości 50% zarobków.
- Urlop opiekuńczy
Każdy pracownik będzie miał do dyspozcji 5 dni urlopu opiekuńczego. Będzie przysługiwał kiedy pracownik będzie zmuszony opiekować się dzieckiem, małżonkiem lub rodzicami z ważnych powodów medycznych. Pracownik chcący go wykorzystać powinien złożyć wniosek pisemny z uzasadnieniem co najmniej na 1 dzień przed jego rozpoczęciem. Ten urlop nie zapewnia prawa do wynagrodzenia za dni urlopowe, ale będzie się wliczał do okresu zatrudnienia.
- Urlop rodzicielski
Urlop rodzicielski będzie się dzielił na dwie części – macierzyński i tacierzyński. Każde z rodziców będzie mogło wziąć 2 miesiące takiego urlopu, które niewykorzystane – przepadną. Nie będzie natomiast takiej możliwości, że ojciec zrzeka się swojej części urlopu na rzecz matki. Jest to urlop płatny. Dodatkowo nastąpi wydłużenie urlopu rodzicielskiego. Obecnie trwa 32 tygodnie w przypadku ciąży pojedynczej oraz 34 tygodnie przy ciąży mnogiej. Po zmianach będzie wynosił 41 i 43 tygodnie, Każdy rodzic będzie miał prawo do 9 tygodni urlopu, które nie będzie mógł przenieść na drugiego rodzica. Ponadto urlop rodzicielski będzie można rozłożyć na maksymalnie 5 części (do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat).
Kontrola trzeźwości
Jeśli będzie to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników, pracodawca będzie mógł wprowadzić kontrolę trzeźwości. Jednak nie będzie mogła ona naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika. Obowiązkiem pracodawcy będzie przeprowadzenie takiej kontroli przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego za pomocą urządzenia posiadającego ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie. Zasady dotyczące kontroli trzeźwości muszą być zawarte w układzie zbiorowym, regulaminie pracy lub obwieszczeniu. Pracodawca musi poinformować o kontroli pracowników dwa tygodnie wcześniej, może też skontrolować trzeźwość tych, którzy pracują zdalnie.
Wypowiedzenie -dlaczego?
Największą zmianą jest obowiązek podania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umów na czas określony. Do tej pory nie było takiego obowiązku. Jest to fundamentalna zmiana, bo obejmuje szeroki zakres pracowników ze względu na powszechność zawierania tego typu umów.
Przerwy w czasie pracy
Zostaną wprowadzone nowe przerwy, które wliczane będą do czasu pracy. W tym przypadku będą istniały trzy opcje:
- Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika będzie wynosił co najmniej 6 godzin, to pracownik będzie miał prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut
- Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika będzie wynosił więcej niż 9 godzin, to pracownik będzie miał prawo do dodatkowej przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut
- Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika będzie wynosił więcej niż 16 godzin, to pracownik będzie miał prawo do kolejnej przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut.